Toplardamarların genişleyip, kıvrılması, uzayarak cilt yüzeyinde görünür hale gelmesidir.
Bacaklarımızdaki kirli kan, normalde bacak kaslarımızın kasılmasıyla oluşan pompalama sonucu akciğere gönderilir, bu kanın yerçekimiyle tekrar bacaklarımıza geri dönmesine ise bacak toplardamarlarında bulunan bu kapaklar kapanarak engel olurlar. İşte bu kapakçıkların çalışmaması ile kan etkin bir şekilde kalbe dönemez. Damarın içinde birikir. Biriktikçe kapakçıkları iyice bozar. Damarın yapısı da bozulur, kıvrılır, genişler, görünür hal alır. VARİS ortaya çıkar.
Hastalık doğal haline bırakılır önlem alınmazsa, varisli damarlar bacağı örümcek ağı gibi sarar, zaman içinde ciltte renk değişimine, yaraların açılmasına bile neden olabilir.
Yetişkin nüfusun %20 sini etkiler. Yaşla birlikte sıklığı artar. 50 yaşın üzerinde iki kişiden birinde varis vardır. Dünyada yaklaşık 4 kişiden birinde varis vardır.
- 20-70 yaş arası kadınların %55’i varislerden şikayetçidir.
- Kadınlarda daha fazla. Erkeklere göre 3-4 kat daha fazla
- Östrojen hormonu varis oluşumunu tetiklediği için kadınlarda daha çok rastlanan bir rahatsızlıktır. Bu sebeple doğum kontrol hapı kullanan kadınlarda daha sık görülür. Gebelik de varis oluşumu için önemli bir etkendir.
- Ailede varis olanlarda risk daha fazladır. Anne veya babada varsa %45, hem anne hem babada varsa oran%70 lere kadar çıkıyor.
- Uzun süre sabit ayakta kalarak çalışan mesleklerde daha sık (Öğretmen, kuaför, tezgahtar, cerrah, aşçı, evhanımı, polis, asker vb...)
- Uzun süre oturarak çalışmak (bankacı, sekreter,memur, her türlü ofis çalışanı)
Çalışma şekli ve benzeri sebeplerle uzun süre ayakta kalan insanlarda veya sürekli masa başında çalışan insanlarda daha sık görülmektedir. Uzun süre hareketsiz kalma baldır pompasının çalışmaması ve zayıflaması sonucu kanın bacaklarda göllenmesine neden olur. Bu göllenme damarlarda basıncı artırarak varisi oluşturacaktır.
Fazla kilolu olanlar, aşırı sıcağa maruz kalanlar, mevsimlerin sıcak gitmesi, sıcak iklime sahip yerlerde yaşama, aşçılar gibi sıcak ortamda çalışan meslek grupları, sıcak banyo alışkanlığı, sık güneşlenme, kaplıca alışkanlığı...
Kabızlık: karın içi basıncının artması da varisi tetikleyebilir.
Bacaklardaki damarları dışarıdan baskı altına alan dizlik, diz bantları gibi giysilerin giyilmesi yine damarların geri dönüşünü kısıtlayarak varise ortam hazırlar.
Topuklu ayakkabılar yine baldır kasının çalışmasını engelleyerek varisi uyarır.
Bacaklara alınan darbeler, kazalar, yanıklar, ameliyatlar da varis görülme riskini arttırır.
Toplardamar yetmezliği bacaklarımızda büyüklükleri ve cilde yakınlıklarına göre 3 tür varis oluşturur;
1. Büyük (Trunkal) Varisler
Ciltten bariz çıkıntı yapan, çapları 4mm den büyük varislerdir. Olayın nedeni genellikle büyük bir ana yüzeysel toplardamarlardaki kapak yetmezliğidir. Büyük geniş kıvrımlar oluşturan, elle ve gözle kolayca fark edilebilen varislerdir. Deriden kabarık olup, ayakta durmayla belirginleşirler. Yatıp bacaklar yukarı kaldırıldığında kaybolurlar.
2. Orta boy varisler (Retiküler varisler):
Ciltten hafif kabarık, mavi-yeşil renkli, çapları 2-4 mm arasında değişen varislerdir.
Bacaklarda kaşıntı ya da ağırlık hissiyle birlikte seyrederler.
3. Kılcal varisler (Örümcek varisler, Telenjiektazik varisler):
Ciltten çıkıntı yapmayan, çapları 1 mmden küçük olan kırmızı-mor renkli varislerdir. Yüzeysel toplardamardaki yetmezlik sonucu oluşurlar. Elle hissedilmezler. Genellikle kırmızı renklidirler. Bölgesel olarak yıldız şekilli veya örümcek ağına benzer. Tedavi edilmezse tüm bacağı sarabilir
Bu tipler her hastada ayrı ayrı olabileceği gibi birkaç çeşit bir arada da olabilirler.
Varislerin genellikle gözle görülen ciddi morarma evrelerine gelene kadar önemsenmediği görülmektedir. Öncelikle bir kozmetik ve estetik sorunu olarak görülen varisler, doğru zamanda tedavi edilmediğinde, damar içerisinde pıhtılaşmaya ve iltihaplanmaya (tromboflebit) neden olabilir. Bu durumun, damar tıkanıklıklarına ve oluşan pıhtının koparak akciğerlerde tıkanmaya (pulmoner emboli) ve ölüme kadar uzanan bir solunum yetmezliğine yol açtığı da bilinmektedir. Varis gerek hekimler gerek hastalar tarafından en çok ihmal edilen hastalıkların başında gelir.
C0 - Görünen veya ele gelen bir hastalık yok.
C1 - Örümcek veya retiküler kılcal damarlar başladı.
C2 - Artık büyük toplardamar varisler görünüyor.
C3 - Ayaklarda ve bileklerde şişlik olmaya başlaması.
C4a - Ayaklarda renk değişikliği.
C4b - Cilt değişiklikleri ve yer yer çökmeler.
C5 - İyileşmiş yaralar
C6 - İyileşmemiş aktif varis yaraları.
En yaygın şikayet bacakların görüntüsünün bozulmasıdır. Estetik kaygılar sonrası oluşan psikolojik rahatsızlık, içe kapanma, depresyon, toplumdan uzaklaşma...
Bacaklarda gözle görünür damar belirginleşmeleri.
Gün içerisinde giderek artan bacak ağrıları, dolgunluk hissi, bacakta şişlikler.
İlk zamanlar sadece akşamları olan şişlikler ilerledikçe gün içinde devamlı hal almaya başlar. Bacağı yukarı kaldırmak, elle masaj yapmak bu şikayetlerde bir miktar rahatlama sağlar.
Gece Krampları
Geceleri olan bacak krampları varislerin bir ileri aşamaya ilerlediğinin kanıtıdır. Gün içinde kalbe dönemeyip bacakta biriken kanın yaptığı venöz hipertansiyona bağlıdır.
Bacaklarda Kaşıntı (Bazen kaşıntı ile birlikte kanamalar).
Bacakta kaşıntı, sıcaklık, yanma hissi ve zonklamaya eşlik edebilir. Genellikle varislerin üzerinde olur. Damar dışına çıkan ödem sıvının cilt altını uyarmasına bağlı gelişir.
Bacaklarda hafif çarpma ile veya kendiliğinden oluşan küçük morluklar, iyileşmesi uzun süren kanamalar.
Venöz yetmezlik nedeniyle ayak bileği basıncının çok yükseldiği durumlarda zaten hassaslaşmış olan cilde hafif bir travma veya kaşınma ile büyük kanamalar görülebilir. Bazen çap olarak çok büyümüş ana damar kaçaklarından kaynaklanan geniş varisler kendiliğinden patlayarak hastayı paniğe ve sokabilecek kadar şiddetli kanamalar görülebilir.
Bacakta yanma
Yüzeyel damar iltihapları ve tıkanıkları.
Bacakta veya varisli damarlarda aniden gelişen şişme-sertleşme, kızarıklık, ısı artışı görülebilir. Bu durum varisin tırnaktaki bir çatlaktan, parmaktaki bir mantardan kaynaklanarak varisin iltihaplanması şeklinde görülebilir. Üşüme, titreme, sıtma şeklinde ateş yükselme atakları, halsizlik, bulantı ile seyredebilir.
Varis olan damarın içinde bekleyen ve kalbe devir daim olamayan kanın pıhtıya dönmesi de sık karşılaşılabilen bir durumdur.
Ayak bilegi etrafında kahverengi morumsu lekeler.
Varis sorunu daha da ilerlediğinde veya uzun sürdüğünde bacakta damar dışına çıkan sıvının cilt altına hasar vererek kahverengi renk değişikliği ve cildin esnekliğini kaybederek sertleşmesi görülebilir.
Bacaklarda veya ayak bileğinde iyileşmesi zaman alan yaralar.
Kimi zaman tabloya eşlik eden huzursuz bacak sendromu
- Ağır ve yorgun bacaklar; ağırlıktan dolayı adım atacak halinizin kalmaması ve sızlayan bacaklarınızı dinlendirecek yer aramanız...
- Ağrılı bacaklar; günün sonunda bacak içinde ve/veya dışında hissettiğiniz ağrılar...
- Şiş bacaklar; bacaklarınızın dolgun ve şiş olduğunu hissetmeniz, görmeniz.
- Varisli damarların görünür olması; toplardamarlarınızın genişlemiş, mor renkte, şiş ve gergin bir şekilde cilt üzerinde belirginleşmesi...
- Bacaklarda karıncalanma hissi; bacaklarda huzursuzluk ve kaşıntı hislerinden oluşan dile getirilmesi zor duygu...
- Baldır krampları; bacak kaslarındaki anı kasılmadır. Çok ağrılı olan bu spazm özellikle akşamları olur. Geceleri oluşan kramplar hayatınızın parçası olabilir...
- Huzursuz bacak sendromu; genellikle karıncalanma yakınmasıyla birlikte görülür...
- Su tutulması; bazen şişme ve ağırlaşmayla bacaklarda suyun birikmesi hissi...
- Eklem ağrıları; diz ve/veya bileklerde ayakta durunca, hareket sırasında veya dokununca hissedilen ağrı...
Günümüzde en çok önerilen ve yapılan tetkik renkli doppler ultrasondur. Bacak toplardamar patolojilerinin değerlendirilmesini sağlar. Herkese rahatça uygulanabilen, yan etkisiz, ağrısız, ilaçsız bir inceleme yöntemidir. Bu yöntem ile cilt altında seyreden ve gözle görülemeyen toplardamarlar ultrasonografik olarak incelenebilmekte, damarlardaki kapak yetersizliği (reflü) değerlendirilebilmektedir. Altta yatan tüm sorunları anlamamıza olanak sunar.
Varis kılcal varis bile olsa öncelikle Doppler Ultrason eşliğinde “Damar Haritalaması” yapması gerekir. Ultrason yapılmadan tedaviye başlamak yanlış ve eksiktir. Hastanın tedaviden fayda görmemesine hatta zarar görmesine bile neden olur. Üstteki varisleri tetkik ve kaynak araştırması yapmadan tedavi etmeye kalkışmak, buzdağının suyun üstünde kalan kısmını traşlamak demektir.
Ultrasonda toplardamar ve içindeki kapakçıklar görünmekte
Önceden tek tercih açık cerrahi idi. Ama artık ağır ameliyatların yerini daha az zarar veren “minimal invaziv” dediğimiz yöntemler aldı. Bu yöntemler sayesinde hastanın bu süreci daha kolay geçirmesine neden olurken daha kozmetik sonuçlar alınıyor.
Tedavi başlangıcında bu konuda eğitim alan “Damar Cerrahisi Uzmanı” tarafından muayene ediliyor. Varis hastalığında tanı muayene ile konuluyor. Fakat asıl önemli olan nokta varislerin ortaya çıkmasına neden olan “Kaynak Noktalarını” bulmak. Çok yoğun olan bacak venlerinde “DAMAR HARİTALAMASI” yaparak hangi damarlara ne şekilde müdahale edilmesi gerektiğini belirlemek.
Varisler sadece buz dağının görünen kısmıdır. Altta kalan asıl buzdağları yani kaçak noktaları tek tek tespit edilerek tedaviye başlanmalıdır.
